Hakkımızda Sosyalist Birlik (Marksist)
Stalin bir dönem dünya komünist akımını büyük ölçüde etkilemiş, bir komünist liderdi. SBKP 20. Kongre'sinden sonra dünya komünist akımı içinde Stalin, Stalin dönemi tarihi, SBKP tarihi teorik ve pratik yönleriyle ciddi araştırma ve değerlendirmelere konu oldu. Komünist akım dışındaki sosyalist akımlar ve akademik sosyalist çevreler de bu konuda önemli araştırmalar yaptılar. Sosyalist kamp dağıldıktan sonra Rusya ve diğer Doğu Avrupa ülkelerinde de daha bağımsız ciddi araştırmalar başladı ve sürüyor. Sosyalizmin inşasında ilerleyen Çin, Küba, Vietnam araştırma kurumlarında da çok ciddi araştırmalar ve yayınlar üretildi. Bütün bu araştırmalar sonucunda, dünya komünist akımı içinde Stalin ve Stalinizm konusunda hem Stalin sonrası Sovyetler Birliği ve Sosyalist kampta var olan görüşler önemli değişim geçirdi, hem de eleştiri ve değerlendirmede tutucu davranan sosyalist akımların görüşlerinde de değişimler ortaya çıktı. Doğu Almanya'daki sosyalist devlet dağılıp, bu ülke kapitalist Batı Almanya'ya dahil olunca Demokratik Almanya Cumhuriyeti'ndeki iktidar partisinden (Sosyalist Birlik Partisi) gelme liderlerin bir bölümü Almanya Demokratik Sosyalizm partisini (daha sonra adı Sol Parti oldu, kurduklarında "devlet sosyalizmi" kavramı ile Stalin'in ve Sovyet modelini eleştirdiler. Yeni değerlendirmeler ve eleştiriler hiç durmadı. Oldukça tartışmalı olan bu konu etrafında araştırmalar ve değerlendirmeler daha da derinleşerek sürecek… Temel olarak, Dünya Komünist ve İşçi Partileri Konferansı içinde birleşen partilerin oluşturduğu akım bugün geçmişe kıyasla çok daha çoğulcu bir yapı içinde bulunduğu için bu konuda farklı görüşlerin olması olağan karşılanıyor. Ayrıca bugün dünya komünist akımı ile başta demokratik sosyalizm akım, ekolojik sosyalizm akımı, Troçki sosyalizm akımı ve diğer çok sayıda farklı akımın ortak hedeflere karşı şu veya bu derecede birlikte mücadelesi daha fazla bilince çıkmış durumda. Bu koşullarda bu konudaki farklılıkların ve tutumların kontrolsüz bir biçimde şiddetlendirilmesi ve iç mücadele konusu olarak öne çıkarılması genellikle uygun görülmüyor. Türkiye ve Kürt sosyalist ve komünistleri arasında da bu genel eğilim göze çarpıyor.
Kruşçev'in Başlattığı Komplocu Hücum
Stalinizmin eleştirisi ve Stalin'in kişisel hatalarının komplocu bir şekilde Kruşçev tarafından başlatıldı, Kruşçev in iyi bir Marksist ve devlet adamı olmadığı söylenebilir. Ardından SBKP ve Sovyet hükümet organları Stalin'i Sovyet Devrim ve İnşa tarihinden sildiler, tüm kitaplarını yasakladılar buna destalinizasyon (stalinsizleştirme) dediler… Daha sonraki çapsız Sovyet Parti ve devlet liderleri de bu destalinizasyon politikasını sürdürdüler…
Sovyetler Birliği'nde önce Partinin halk kitleleri ile bağları zayıflamaya başladı ve halktan kopuk kapalı devre bir Parti inşa sistemi ortaya çıkmaya başladı. Bununla birlikte Parti içinde sağlıklı bir siyasi hayatın inşasında ve Parti içi demokrasinin inşasında ciddi sorunlar yaşanmaya başladı ve Parti içinde lider kültü teşvik edilmeye başlandı…
Sovyetler Birliği'nde özel bir askeri-bürokratik (politik sınıfın) devlet sınıfının oluşması Stalin döneminde oluşmaya başlamıştı… Bu halk kitlelerinden kopuk Rusya'ya özgü bir sınıftı. Rusya uzun tarihler boyunca yukardan aşağıya modernleştirilmiş bir ülkeydi. Sovyet dönemine girildiğinde Sivil toplum genellikle çok zayıftı.
SBKP ne Stalinizmin kapsamlı bir eleştirisini ne de bu hatalarda Stalin'in kişisel sorumluluklarını ne de diğer parti önderlik kolektifinin sorumluluğunu ortaya koyamadı. Bu daha sonraki dönemde Partinin ve devletin ideolojisinde ciddi sorunlara yol açtı.
Kruşçev den sonra SBKP içinde insani demokratik sosyalizm düşüncesi adım adım ideoloji, kültür bilim ve sanat çevrelerinde teşvik edildi. Bu insani demokratik sosyalizm düşüncesi Gorbaçev döneminde Partinin temel ideolojisi haline geldi.
Troçkist akım da bana göre güçlü bir anti-Stalinist söylemine karşın Kapsamlı bir Stalinizm eleştirisi yapmadı… Onlar anti-Stalinist söylemi Troçkizmin doğruluğunu kanıtlamak kah Troçki'yi Marksizmin tek mirasçısı, kah Leninizmin tek uyumlu mirasçısı olduğunu kanıtlamak için kullandılar. Onlar da Troçkizmin kapsamlı bir değerlendirmesini yapamadılar. Doğrularını ve hatalarını ders çıkaran bir tutumla ortaya koyamadılar… Böylece bazı çevrelerde Troçki ne dediyse doğruydu ne yaptıysa doğruydu şeklinde savunmacı bir Troçki kültü doğmuş oldu… Bu tutum en iyi liderler için dahi kabul edilemez.
Bu konuda en başarılı örnek ÇKP örneğidir. ÇKP Maoizmin kapsamlı bir eleştirisini ölümünden 4 yıl sonra 1981 yılında kolektif bir tartışma ile başardı… Tarihi bir değerlendirme belgesini karar altına aldı. Bu eleştiriden gelecek için hem parti inşasında hem sosyalizmin toplumsal inşası açısından önemli dersler çıkardı. Bu ders çıkarma çabası daha sonraki yıllarda da sürdü… Bkz. Canut Yayınevi: Belgelerle ÇKP Tarihi
Sosyalizmin İnşasındaki Hatalara ve Sorunlara Soğukkanlı ve Bilimsel Yaklaşım
Komünist partiler ve onların değerli liderleri her şeye muktedir tanrılar değil, sonuçta insanlar ve küçük bir kolektifin bireyleridir. Sosyalizmin inşasına ilk kez giriştiklerinde önlerinde hazır bir reçete yoktu…
Birçok yeni buluşa hatalar ve deneme yanılma içinde (Pratik içinde inovasyon) ulaştılar.
Sosyalizmin inşasında teorik biliş düzeyi de kısıtlı olan düzeyden daha olgun bir düzeye teorik arayışlar içinde oluştu. (Teorik araştırma içinde inovasyon)
Sosyalizmin inşası sosyalist bir sistemin inşasıdır. Sosyalist Sistem birçok bileşen parçadan oluşan organik bir bütündür. Bir bileşen parçanın inşasındaki hata diğer tüm parçaları olumsuz etkiler.
Sistemin tüm bileşen parçaları birbirleri ile uyumlu olmalı ve birbirlerini desteklemelidirler.
Kanımca, az gelişkin ülkelerdeki sosyalizmin inşasında sistemin bileşen parçaları şunlardan oluşur.
Bu ülkelerde Parti inşası kilittir, sağlıklı bir parti içi siyasi hayata sahip olan, gelişkin bir parti içi demokrasiye sahip olan ve kitlelerle sıkı bağlar içinde olan bir gelişkin ileri parti inşası gerekir. Komünist partisinin önderliği olmaksızın sosyalizm inşa edilemez. Komünistler önderliğinde işçi partisi ile birlikte başka işçi partileri olmalı mı sorunu, farklı ülkelerdeki somut koşullara göre çözümlenmelidir. Bkz. Komünist Manifesto. Diğer işçi partileri ile Komünist Parti arasındaki ilişkiler.
Ekonomik sistem ve ekonomik sistemin işletim mekanizmasının ve işletmelerin işleyiş sistemlerinin inşası.
Sosyalist demokrasi siyasi sisteminin inşası, temsili demokrasi ve doğrudan demokrasinin işletim mekanizmalarının inşası ve devlet yetkililerin denetim ve gözetim sisteminin inşası…
Sosyalist hukukun egemenliği sistemi ve sosyalist hukuk sisteminin ve hukuka dayalı bir devlet ve toplumsal hayatın inşası.
Marksizmin önderliğinde toplumun ve ekonominin sağlıklı gelişimine uygun kapsayıcı nitelikli sosyalist kültür, sosyalist ahlak, sosyalist akademi, sosyalist sanat, sosyalist halk eğitimi sistemlerinin inşası…
Toplumsal inşa, toplumdaki tüm bireylerin ve grupların başta ekonomik yaşam olmak üzere toplumsal yaşamın ve toplumsal ilişkilerin tüm alanlarında aktif ve özgür katılımcılar olabileceği, güdülen değil toplumsal hayatın öznesi olabilecekleri – bireyin çok yönlü ve bütünsel bir biçimde gelişmesinin önünün açıldığı – bir toplumsal yapının inşası… Toplumsal inşada, her türlü sivil halk derneği, vakfı, sendikalar, halkın çeşitli tipte kitle örgütleri, dini topluluk örgütleri, gibi kendi içinde bağımsız-özerk örgütlerin faaliyet göstereceği bir sistemin inşası çok önemlidir. Aynı zamanda, taban düzeyindeki kitlelerin bağımsız inisiyatifi ve katılımını sağlayan doğrudan demokrasi örgütleri sisteminin inşası gerekir.
Ne sosyalizm yolundaki toplum sabittir, ne de Komünist partisinin ve sosyalizmin inşası bir gün gelip bitecek bir iştir, biz komünistler için bitmeyecek bir misyondur…
Stalinizmin eleştirisi veya Troçkizmin eleştirisi Marx ve Engels in kurucuları olduğu Marksizmin -proletarya ve insanlığın kurtuluşunun bilimi- ve bilimsel sosyalizmin itibarsızlaştırılması ve tarihte çıkmaz yol olduğu kanıtlanmış başka sosyalist akımların önünü açmak ve araçsallaştırılmak için kullanılmamalı…
Kemal Okur
