Seçimler ve Marx'ın Yazdığı Fransız İşçi Partisi Programı (1880)

Çeviren: Timur Kaplan

Fransız sosyalist işçileri, örgütlenme ve mücadele aracı olarak gördükleri seçimlere aşağıdaki acil programla girmeye karar vermiştir:

Fransız İşçi Partisi'nin programı, 1880 yılının Mayıs ayında, Karl Marx ile Parti lideri Jules Guesde tarafından yazıldı. Programın giriş bölümü tek başına Marx, siyasi ve ekonomik talepleri içeren kısımları ise, Friedrich Engels ve Paul Lafargue'ın katkılarıyla, Marx ve Guesde tarafından kaleme alındı.

Giriş Bölümü

Üretici sınıfın özgürleşmesinin, cins ya da ırk ayrımı olmaksızın tüm insanların kurtuluşu anlamına geldiğini;

Üreticilerin, yalnızca üretim araçlarının sahipleri olmaları durumunda özgür olabileceklerini;

Üretim araçlarının üreticilere ait olmasının yalnızca şu iki biçimi söz konusudur:

1. Genel bir durum olarak hiçbir zaman var olmamış olan ve sanayinin ilerleme tarafından giderek tümüyle ortadan kaldırılan bireysel biçim;

2. Maddi ve zihinsel unsurları tam da kapitalist toplumun gelişimi tarafından oluşturulan kolektif biçim altında gerçekleşebileceğini göz önünde bulunduran (Partimiz),

Bu kolektif mülk edinmenin, yalnızca, bağımsız bir siyasal partide örgütlenmiş üretici sınıfın – proletaryanın- devrimci eyleminin ürünü olabileceğini;

Bu tür bir örgütün, proletaryanın elinde hazır bulunan bütün araçlarla mücadele etmek zorunda olduğunu ve bu araçların arasında, bugüne kadar bir aldatmaca aracı olarak kullanılmış olan, ama söz konusu mücadele sayesinde kurtuluşun bir aracına dönüştürülecek olan genel oy hakkının da bulunduğunu;

göz önünde bulunduran (Partimiz); kapitalist sınıfın politik ve ekonomik olarak yoksunlaştırılmasını ve tüm üretim araçlarının mülkiyetinin topluma geri verilmesini çalışmalarının hedefi olarak belirlemiş bulunan Fransız sosyalist işçileri, örgütlenme ve mücadele aracı olarak gördükleri seçimlere şu acil programla girmeye karar vermiştir:

Fransız sosyalist işçileri, örgütlenme ve mücadele aracı olarak gördükleri seçimlere aşağıdaki acil programla girmeye karar vermiştir: (Çevirmen'in Notu: Buradan itibaren acil program bölümü başlıyor)

A. Politik Bölüm

1. Basın, toplantılar ve dernekler hakkındaki ve hepsinden önemlisi Uluslararası İşçi Birliği [Birinci Enternasyonal] karşıtı tüm yasaların yürürlükten kaldırılması. Livret uygulamasının kaldırılması,[1] işçi sınıfı üzerindeki idari denetimin ve Yurttaşlık Yasası'nın[2] kaldırılması, işçiyi patron ve kadını erkek karşısında aşağı kılan tüm maddelerinin kaldırılması. "Livret", yeni bir işe giren bir işçinin, eski işverenine olan tüm borç ve yükümlülüklerinin ortadan kalktığını kanıtlamak üzere hukuken sunmak zorunda olduğu bir belgeydi. Bu uygulamaya, 1890 yılında son verilmiştir.

2. Dinsel cemaatlerin "devredilemez oldukları söylenen taşınır ve taşınmaz mallarının" (Paris Komününün 2 Nisan 1871 tarihli kararnamesinde olduğu gibi), bu cemaatlerin tüm sınai ve ticari varlıklarının yan eklentileriyle birlikte ulusa geri verilmesi;

3. Devlet borçlarının silinmesi;

4. Sürekli orduların kaldırılması ve tüm halkın silahlandırılması;

5. Yerel Komünün [belediye], kendi idari sistemi ve polisi üzerinde hakim olması.

B. Ekonomik Bölüm

1. Haftanın bir gününün tatil olması ya da işverenlerin yedi günde altı günden fazla çalışma dayatmasının kanunla yasaklanması. – İş gününün yetişkinler için yasal olarak sekiz saate indirilmesi. – 14 yaşından küçük çocukların özel atölyelerde çalışmasının yasaklanması.  14 ile 16 yaşları arasındakiler için iş gününün 8 saatten 6 saate indirilmesi;

2. Çırakların, işçi örgütlerinin koruyucu gözetimi altında tutulması;

3. Yasal asgari ücret, her yıl işçilere ait bir istatistik komisyonu tarafından yerel gıda fiyatlarına göre belirlenecek olan bir yasal asgari ücret;

4. Patronların, Fransız işçilere verilenden daha düşük bir ücretle yabancı işçi çalıştırmasının yasaklanması;

5. Her iki cinsiyetten işçiler için eşit işe eşit ücret;

6. Tüm çocuklara bilimsel ve mesleki eğitim verilmesi, bu eğitim işinden bakımlarından devlet ve yerel Komünler tarafından temsil edilen toplumun sorumlu olması;

7. Yaşlılardan ve çalışamaz durumdaki engellilerden toplumun sorumlu olması;

8. İşverenlerin, işçilere ait ve tümüyle onların denetimi altına sokulacak olan yardımlaşma, tasarruf vb. fonlarının yönetimine ilişkin her tür müdahalelerinin yasaklanması;

9. İş kazaları meselelerinden patronların sorumlu olması ve bunun için işveren tarafından düzenli bir teminat ödenmesi, bu düzenli para işçilerin yönettiği fonlara ödenecek, çalıştırdığı işçilerin sayısıyla ve iş sektörünün tehlike düzeyiyle orantılı bir teminat ödenmesi yoluyla güvence altına alınması;

10. İşçilerin atölyelerdeki özel düzenlemelerde söz sahibi olması; patronların zorla elde etmiş oldukları, işçileri para cezalarıyla ya da ücretlerini ödemeyerek cezalandırma hakkına son verilmesi (Komünün 27 Nisan 1871 tarihli kararnamesine benzer şekilde);

11. Kamu mülklerinin (bankalar, demiryolları, madenler vb.) özel kişilere veye kurumlara devredilmesini sağlamış olan tüm daha önceki sözleşmelerin iptal edilmesi ve devlete ait olan tüm atölyelerin bu atölyelerde çalışan işçiler tarafından işletilmesi;

12. Tüm dolaylı vergilerin kaldırılması ve tüm doğrudan vergilerin 3.000 frangın üzerindeki gelirler üzerindeki gelir düzeyine göre artan oranlı bir vergi türüne  dönüştürülmesi. Kan bağı olan akrabaların tüm miras haklarının tümden iptali ve 20.000 frang üzerindeki tüm doğrudan (aileye) miras haklarının kaldırılması.

Kaynaklar:

"Livret", yeni bir işe giren bir işçinin, eski işverenine olan tüm borç ve yükümlülüklerinin ortadan kalktığını kanıtlamak üzere hukuken sunmak zorunda olduğu bir belgeydi. Bu uygulamaya, 1890 yılında son verilmişti. – İngilizce çeviri editörünün notu.

1804 yılında (I. Napolyon döneminde) kabul edilen Fransız Yurttaşlık Yasası.

1871 yılında Fransa'nın başkenti Paris'in yönetimini eline alan ve tarihe ilk proletarya diktatörlüğü olan Paris Komünü.

Sosyalist Birlik Notu: https://eclj.org/religious-autonomy/french-institutions/des-doutes-sur-la-conventionnalit-du-rgime-franais-des-congrgations-religieuses 

Sosyalist Birlik Notu: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Christian_monasteries_in_France

http://www.marxists.org/archive/marx/works/1880/05/parti-ouvrier.htm

http://www.marxists.org/francais/inter_soc/pof/18800700.htm

BU PROGRAM HAKKINDA "SOL" GÖRÜŞLÜ LİDERLERLE MARX ARASINDAKİ SERT TARTIŞMA 

Bu programla ilgili olarak Marx şunları yazmıştı: "Bu çok kısa belge ekonomi bölümündeki yalnızca bizzat işçi hareketinin fiilen kendiliğinden ortaya çıkan taleplerden oluşur. Bu programda bir de komünist hedefin birkaç satırla tanımlandığı bir giriş bölümü var." [1]  Engels programın ilk, yani azami program bölümünü şöyle tanımlamıştı: "nadiren gördüğümüz ölçüde kitlelere hitap eden açık ve özlü bir şekilde yazılmış, inandırıcı tezler içeriyor, bir başyapıt; beni bile bu tür kısa ve özlü formülasyon beni hayrete düşürdü" [2] ve Engels daha sonra 1891 Erfurt Programı taslağına yaptığı eleştiride Alman sosyal demokratlarına bu belgenin ekonomi bölümünü önerdi. [3]

Ancak program üzerinde anlaşmaya varıldıktan sonra, Marx ile onun Fransız destekçileri arasında programın asgari bölümünün amacı konusunda bir çatışma çıktı.

Marx bu asgari program bölümündeki talepleri, kapitalizm çerçevesinde gerçekleştirilebilecek talepler etrafında pratik bir ajitasyon aracı olarak gördüğünü söyledi.  Fransız parti lideri Guesde çok farklı bir görüş savundu: "Bu reformları burjuvaziden elde etme olasılığını hesaba katan Guesde, onları pratik bir mücadele aracı veya mücadele programı olarak değil, sadece … işçileri devrimci tutumdan uzaklaştırmak için bir yem olarak gördü." Bu tür reform taleplerini Guesde şöyle eleştirdi: "proletaryayı sahip olduğu son reformist hayallerden kurtarmalıyız." Bernard H. Moss, Fransız İşçi Hareketinin Kökenleri, 1830-1914, 1976, s.107.  Marx, Guesde'yi ve Lafargue'ı "sözde-devrimci laf kalabalığı yapmakla" ve reformlar için mücadelelerin değerini inkar etmekle" eleştirdi ve şu ünlü sözlerini söyledi: eğer onların siyaseti Marksizmi temsil ediyorsa, "kesin olan şey, ben bir Marksist değilim"). [5]  Bu programının içiçe geçmiş olan giriş ve azami program bölümü, Marx'ın siyasi yazılarından oluşan Penguin yayınevi koleksiyonunda, Birinci Enternasyonal ve Sonrası Dönem başlığı altında yayınlandı.

Ayrıca bu program Marx-Engels Eserleri'ndeki Almanca metinden bir çeviride görünür. Bildiğimiz kadarıyla programın geri kalan bölümü daha önce İngilizce olarak hiçbir yerde yayınlanmadı. Aşağıdaki çeviri Jules Guesde, Seçme Metinleri, 1867-1882, Editions sociales, 1959, s.117-9'daki orijinal Fransızca'dan Türkçe'ye ve İngilizce'ye çevrildi.